Το πρώτο & έσχατο πρόβλημα

Τα επτά πρώτα προβλήματα ζητούν τον παλμό τους. Το ένα πρόβλημα δεν έρχεται στο τέλος, δεν έρχεται αφού έγινε όλη η προεργασία, αλλά υπάρχει ήδη από την αρχή. Κρύβεται μέσα στις εμφανίσεις των σχέσεων ανθρώπου και κόσμου. Είναι δηλαδή το έσχατο πρόβλημα, και μαζί και το πρώτο πρόβλημα, αυτό που διαπερνάει όλα τα άλλα. Ως τώρα η ανθρώπινη σκέψη πήρε μια μορφή, στη Δύση τουλάχιστον, φιλοσοφική, μεταφυσική, οντολογική. Η φιλοσοφία η ίδια, η μεταφυσική, η οντολογία, ανοίγοντας το πρόβλημα του είναι , συγχρόνως το έκλειναν, δίνοντας μεγαλειώδεις , μεγαλοφυείς και μάλλον δογματικές απαντήσεις. Εμείς βρισκόμαστε πάλι ( λέω ‘’πάλι’’ που σημαίνει με άλλο τρόπο από τους πρώτους στοχαστές ) απέναντι στο στοχαστικό πρόβλημα, δηλαδή στο ανοιχτό πρόβλημα ή στο ερώτημα του ανοίγματος.  Και οι στοχαστές που τραντάζουν τα θεμέλια ενέχουν στοιχεία παρανομίας.
Στόχος του λόγου, της σκέψης και του στοχασμού δεν είναι ο άνθρωπος, δεν είναι ο θεός, δεν είναι η φύση, είναι ο κόσμος.  Το πρόβλημα του θεού, ο θεός- πρόβλημα ανήκει επίσης στο πρωταρχικό και τελικό πρόβλημα, υπάγεται σ΄αυτό , όπως και η πίστη και η μη-πίστη. Ο Θεός όμως δεν στέκεται εκεί που στέκεται, γι΄αυτούς στους οποίους μιλάει έξω, από τον κόσμο, αλλά ο ίδιος είναι θεός του κόσμου: όπως όλα τα δημιουργήματα  ακόμα και τα δημιουργικότερα, γεννιέται, αναπτύσσεται και πεθαίνει. Οι θάνατοι όμως των φαινομένων, των έργων και των θεών, έχουν τη δική τους ζωή που αφορά και τη δική μας.  Το στοχαστικό πρόβλημα είναι το βαθύτερο πρόβλημα της εποχής μας. το στοχαστικό πρόβλημα, αυτό που τρέφει ποιητικά τη σκέψη και τη δράση, δεν είναι καν πρόβλημα. Τα προβλήματα γυρεύουν λύσεις και απαντήσεις που μένουν κι αυτές προβληματικές. Πέρα   από το πρόβλημα, ξετυλίγεται το ερώτημα, σαν άνοιγμα σ’ αυτό που μας καλεί.  Το αγνοεί όμως η εποχή. Του στρέφει μάλιστα τα νώτα, κλείνεται απέναντι του. Η εποχή κάνει ότι μπορεί. Η εποχή, ισχυρότερη από τους ανθρώπους της εποχής, κάνει ότι μπορεί  για να μην ακουστούν παραγωγικά εκείνοι που το θέτουν. Ζητάμε λύσεις, ζητάμε μια ικανοποίηση στην ανησυχία μας, στην αγωνία μας και τελικά φράζουμε τις ίδιες τις δυνατότητες που μας διαπερνούν και ξεπερνούν. Το άνοιγμα , για το οποίο μιλάω , είναι το άνοιγμα του κόσμου προς εμάς, το άνοιγμα μας στον κόσμο. Ο κόσμος δεν είναι μόνο το φυσικό και το αστρονομικό σύμπαν, συν το κοινωνικό- ιστορικό σύνολο. Ο κόσμος δεν είναι , όπως είναι εδώ τα αντικείμενα που είναι εμπρός μας, η όπως οι άνθρωποι- υποκείμενα που είναι αυτή τη στιγμή απέναντί τους. Ο ίδιος ο διαχωρισμός σε υποκείμενο και αντικείμενα καλύπτει μια βαθύτερη σχέση. Ο κόσμος ούτε είναι , ούτε υπάρχει. Τι κάνει λοιπόν; Ξετυλίγεται σαν άνοιγμα, σαν παιχνίδι  , σαν περιπλάνηση. Ο κόσμος δεν υπακούει σε κανόνες, ούτε θεϊκούς ούτε ανθρώπινους. Όλα τα ονόματα, όλα τα νοήματα και όλες οι α-νοησίες, όλοι οι κανόνες, όλες οι πράξεις μας και οι πίστεις μας είναι , μένουν, ενδοκοσμικά. Η ανοικτή σπείρα του κόσμου τα περιέχει, τα θρυμματίζει και τα υπερβαίνει. Πως μπορούμε να πούμε μερικές λέξεις για τον κόσμο, όχι με την έννοια που λέμε: ο κόσμος θέλει τούτο ή το άλλο πράγμα; Ο κόσμος δεν είναι το σύνολο όλων των εμφανιζομένων πραγμάτων, προσώπων , έργων, φαντασιακών σχημάτων. Υπνοβάτες, περπατάμε στην άκρη του γκρεμού μέσα στον κόσμο τον μικρό, αδιάφοροι  για τον κόσμο τον απέραντο και την άβυσσό του. και τι στιλ ζωής, σκέψης και πράξης θα αντιστοιχούσε σε αυτό το άνοιγμα; Δεν υπάρχουν κοσμοσωτήριες προτάσεις. Εκεί που τίθενται τα ερωτήματα τα οποία υπερβαίνουν κατά πολύ τα προβλήματα, εκεί , αινιγματικά, εμφανίζονται ανοιχτοί δρόμοι.  
Ο κόσμος, ο χρόνος, το παιχνίδι, το άνοιγμα, λένε το αυτό και όχι το ίδιο. Το αυτό είναι το αιωρούμενο κέντρο της ολόκληρης σχέσης ανθρώπου και κόσμου. ( Δεν ξεκινάμε από το συγκεκριμένο, το χειροπιαστό , το ειδικό, το ανθρώπινο για να φθάσουμε στο γενικό, το οικουμενικό, στον κόσμο. Ούτε όμως ο κόσμος λέγεται και οικοδομείται χωρίς τον άνθρωπο, ή αυτό που ίσως κάποτε τον διαδεχθεί).  Το αυτό περιέχει και την ετερότητα, τη διαφορά ενώ το ίδιο είναι ταυτολογικό. Ο κόσμος, ο χρόνος, το παιχνίδι , το άνοιγμα:  λέξεις που λένε το αυτό, λένε τον κόσμο  στην περιπλάνηση του.  Περιπλάνηση δεν σημαίνει να πηγαίνουμε χωρίς να ξέρουμε που πηγαίνουμε.  Δεν αποτελεί ούτε πλάνη ούτε λάθος. Ο προσανατολισμός της μας περιλαμβάνει.  
Στον κόσμο ανήκει επίσης αδιάσπαστα το κενό και το μηδέν. Μας εμφανίζεται και μένει αόρατο, γιατί ποτέ δεν βλέπουμε το κενό,  το μηδέν. Αυτό που προσπαθούμε να πούμε και να σκεφθούμε και που μένει άρρηκτο και άσκεφτο, αυτό που  διαπερνάει χωρίς να το ξέρουμε όλες τις σκέψεις μας και τις πράξεις μας, αυτό που ονομάζω, το αυτό εμπνέεται από και εμπνέει μια κεντρική και πάρα πολύ δυνατή διάθεση. Με τη «διάθεση» δεν εννοώ μια ψυχολογική διάθεση, που στενεύει στην κλίμακα των ψυχολογικών ή ψυχαναλυτικών εξηγήσεων ή ερμηνειών.  Κυριαρχεί πάντα μια διάθεση. Είτε κάποιος είναι μόνος, άντρας ή γυναίκα, παρέα ή ομάδα, ή και εποχή, κυριαρχεί πάντα μια διάθεση, που συναντιέται με μια από τις διαστάσεις της εποχής στην οποία δεν ξέρουμε ακριβώς πώς να ανταποκριθούμε, γιατί δεν της ανοιγόμαστε επαρκώς.
Το αυτό δεν μας ανήκει. Δεν είναι ιδιοκτησία μας. εμείς οι άνθρωποι, οι θνητοί, είμαστε αυτοί που ανήκουμε στο αυτό. Το αυτό , υπογραμμισμένο, εμφανίσθηκε, πάντοτε κρυπτικά, σαν ένθεη φύση, σαν παντοδύναμος θεός, σαν κυρίαρχος άνθρωπος, υποκείμενο των αντικειμένων, τέλος σαν κοινωνία των ανθρώπων. Με τη φύση, το θεό, τον άνθρωπο και την κοινωνία έχουμε τις κυρίαρχες της εμφάνισης του Αυτού. Μαζί με κάθε εμφάνιση όμως πηγαίνει και μια εξαφάνιση. Ήδη από τρεις – τέσσερις αιώνες έχουν αρχίσει να υποχωρούν η φύση, ο θεός, ο άνθρωπος , και στη θέση τους να μπαίνει, χωρίς να το θέλουμε και να ξέρουμε τι κάνουμε όταν την επεξεργαζόμαστε και όταν αυτή μας επεξεργάζεται, η τεχνική.                        
Η τεχνική δεν είναι μια δύναμη σαν τις άλλες. Η τεχνική διέπει την εποχή μας και θα τη διέπει τους επόμενους μήνες. Δεν μπορούμε να δούμε ακόμα καθαρά πέρα από αυτήν. Δεν πρέπει ούτε να τη φοβόμαστε σαν να είναι διάβολος, ούτε να την προσκυνούμε σαν να είναι θεός. Φιλική σχέση με την τεχνική σημαίνει μια φιλικότερη συμμετοχή μας στην τεχνική, μια μετουσίωση της βίας η όποια κυριαρχεί στην εποχή μας σε όλα τα φαινόμενα, και μια φιλικότητα στις σχέσεις του ανθρώπου με τον εαυτό του, με τους άλλους, με τα φαινόμενα, με τα πράγματα, με τον κόσμο.
Το αυτό,  όπου ενώνονται και μεταμορφώνονται, όπου εμφανίζονται η εμφανιζόμενη και εξαφανιζόμενη φύση, ο αποτραβηγμένος θεός, ο άνθρωπος και η κοινωνία, αλαζονικοί και κατακερματισμένοι, είναι το κέντρο της ολόκληρης σχέσης ανθρώπου και κόσμου. Ο κόσμος « είναι « το διακύβευμα του ανθρώπου και ο άνθρωπος το διακύβευμα του κόσμου. Το διακύβευμα αυτό είναι ενιαίο και πολυδιάστατο. Αποτελεί το , με εισαγωγικά και χωρίς εισαγωγικά, υπέρτατο άνοιγμα, το ύπατο διακύβευμα.      
Κων/νος Αξελός

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ (ΣΥΝΕΞΕΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑΣ - ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ)

Η ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟ

Λάθη που πρέπει να αποφεύγουμε όταν γράφουμε έκθεση