ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ μαθήματα

Για περισσότερες από τις μισές δουλειές του ο πολίτης είναι υποχρεωμένος να τρέχει στις δημόσιες υπηρεσίες, αντί να συνδέεται και να εξυπηρετείται online Αλλη μια ευρωπαϊκή διάκριση επιφύλαξε για την Ελλάδα η περασμένη εβδομάδα: Κατατάχθηκε 32η μεταξύ 32 χωρών στη μέτρηση των ηλεκτρονικών υπηρεσιών που είναι διαθέσιμες στους πολίτες (βάσει στοιχείων του 2010). Το 48% των βασικών υπηρεσιών είναι προσβάσιμες μέσω Διαδικτύου στη χώρα μας, τη στιγμή που ο μέσος ευρωπαϊκός όρος είναι 82% και η μέγιστη επίδοση είναι το 95% της Ισπανίας. Επίσης, η Κροατία, η Βουλγαρία και η Τσεχία που είχαν χειρότερες επιδόσεις το 2009, μας έχουν προσπεράσει κατά πολύ. Η συγκριτική αξιολόγηση έγινε στο πλαίσιο του «Ψηφιακού Θεματολογίου» για την Ευρώπη, μια πολιτική της Ε.Ε. που έχει θέσει ως στόχο για το 2015 ένας στους δύο πολίτες και τέσσερις στις πέντε επιχειρήσεις να χρησιμοποιούν υπηρεσίες «ηλε-διακυβέρνησης» (e-government). Η Ελλάδα φαίνεται πως θα ιδρώσει για να το πετύχει, αλλά δεν φταίνε οι πολίτες ...

Ολοι το είδαµε, ακόµα κι αυτοί που κάνουν τόσα χρόνια ότι δεν το βλέπουν. Το λάπτοπ - σηµαία να το σηκώνει ένας οργισµένος Αιγύπτιος, µε την πληροφορία να λάµπει σαν αλήθεια στην οθόνη. Κι όλοι οι άλλοι από κάτω εκστασιασµένοι να πάλλονται, οι φλέβες στον λαιµό έτοιµες να εκραγούν µε το αίµα σιντριβάνι. Κανένας πια δεν αµφιβάλλει για τον ρόλο του ∆ιαδικτύου στην επανάσταση των λαών της Αφρικής. Πού πήγαν όλες αυτές οι φωνές που µε γλυκύτητα παλαιοχριστιανού µάρτυρα διωκόµενου από την Αγριππίνα σιγοψιθύριζαν «Πάει πια, δεν υπάρχει ελπίς. Αυτή η τεχνολογία µε το απότοκό της το Ίντερνετ, το ξορκισµένο, θα µας οδηγήσει κατ’ ευθείαν στη µοναξιά και την αποµάκρυνση απ’ τα προβλήµατα του λαού». Ναι πριν όµως, έτσι πώς οδηγεί και άναρχα αυτό το ερηµάδιακο, µπορεί να κάνει καµιά στραβοτιµονιά και να περάσει από την Αίγυπτο, από την Τυνησία ή από Λιβύη µεριά και µε την πληροφορία σπαρταριστή να λαµπαδιάσει και µια επανάσταση. Είδες το ∆ιαδίχτυο; Είδες πώς πιάνει στα δίχτυα του από Μουµπάρακ µ...

Τέλος των ιδεολογιών; Οι ιδεολογίες γενικευόμενες πεθαίνουν. Μετά από αυτές, μια μέση απατηλή νοοτροπία θα κυριαρχήσει για πολύ. Με ποια χαρακτηριστικά; Εχει στοιχεία από όλα. Λίγο φιλελεύθερα, λίγο σοσιαλιστικά, λίγο χριστιανικά, λίγο εβραϊκά, λίγο προλεταριακά, λίγο αστικά, λίγο από τις φιλοσοφίες, αλλά είναι πάντα ένα μπέρδεμα, χωρίς αυτό να είναι σκέψη. Κάνει τους ανθρώπους να νομίζουν ότι σκέπτονται. Μπορεί ο άνθρωπος να προχωρήσει έτσι; Η τεχνική προχώρησε με γιγαντιαία βήματα. Ο άνθρωπος, όμως, αμφιβάλλω πολύ. Θα μπορούσατε να διαβλέψετε στον αυριανό κόσμο; Ο αυριανός κόσμος, ο βιομηχανικός, μαζικός, μηδενιστικός, ηλεκτρονικός και τεχνικοποιημένος πολιτισμός, θα τεχνικοποιήσει ακόμη και τη φαντασία. Υπάρχει ένα πέρα από την τεχνική; Και από ποιον κυριαρχείται η τεχνική; Δεν μπορώ να απαντήσω. Επικυρίαρχη η τεχνική; Σήμερα φαίνεται ότι είναι το κυρίαρχο στοιχείο. Υπάρχει έως και μια τεχνική των φαντασιώσεων. Ο κινηματογράφος, η ίδια μας η ζωή είναι μια μορφή τεχνικής. Εί...

Τα επτά πρώτα προβλήματα ζητούν τον παλμό τους. Το ένα πρόβλημα δεν έρχεται στο τέλος, δεν έρχεται αφού έγινε όλη η προεργασία, αλλά υπάρχει ήδη από την αρχή. Κρύβεται μέσα στις εμφανίσεις των σχέσεων ανθρώπου και κόσμου. Είναι δηλαδή το έσχατο πρόβλημα, και μαζί και το πρώτο πρόβλημα, αυτό που διαπερνάει όλα τα άλλα. Ως τώρα η ανθρώπινη σκέψη πήρε μια μορφή, στη Δύση τουλάχιστον, φιλοσοφική, μεταφυσική, οντολογική. Η φιλοσοφία η ίδια, η μεταφυσική, η οντολογία, ανοίγοντας το πρόβλημα του είναι , συγχρόνως το έκλειναν, δίνοντας μεγαλειώδεις , μεγαλοφυείς και μάλλον δογματικές απαντήσεις. Εμείς βρισκόμαστε πάλι ( λέω ‘’πάλι’’ που σημαίνει με άλλο τρόπο από τους πρώτους στοχαστές ) απέναντι στο στοχαστικό πρόβλημα , δηλαδή στο ανοιχτό πρόβλημα ή στο ερώτημα του ανοίγματος.  Και οι στοχαστές που τραντάζουν τα θεμέλια ενέχουν στοιχεία παρανομίας. Στόχος του λόγου, της σκέψης και του στοχασμού δεν είναι ο άνθρωπος, δεν είναι ο θεός, δεν είναι η φύση, είναι ο κόσμος .  Το πρόβ...

Το έβδομο πρόβλημα  που συναντάμε είναι το ερωτικό πρόβλημα. Ήδη, από τους προσωκρατικούς στοχαστές, ο Εμπεδοκλής είχε πει ότι η φιλότητα (ή φιλία) και το νείκος διέπουν όλα τα φαινόμενα της φύσης, δηλαδή , τότε, του κόσμου ότι όλα τα φαινόμενα, τα ανθρώπινα και τα μη ανθρώπινα συνδέονται με μια έλξη και με μια απώθηση. Ο ίδιος ο Φρόιντ ανέτρεξε δυόμιση χιλιάδες χρόνια πίσω, και είδε στις δύο αλληλοσυνδεόμενες, συμπληρωματικές και ανταγωνιστικές δυνάμεις, στον έρωτα και στο θάνατο , το ισχυρότερο κίνητρο του ψυχισμού. Η φιλότητα και το νείκος συνδέουν και αποσυνδέουν τους ανθρώπους. Κυρίως, όμως, αυτό που τους συνδέει με τον κόσμο, είναι και αυτό που τους χωρίζει από τον κόσμο. Μιλάμε σήμερα, φλυαρούμε μάλλον, για σεξουαλικότητα, για φύλο, για αγάπη, για έρωτα, για συντροφικότητα, για φιλία. Όλες αυτές οι έννοιες όμως μένουν στενές όταν βασίζονται σε μια ψυχολογιστική αντίληψη του ανθρώπου. Ούτε οι σεξουαλικές σχέσεις , ούτε οι ερωτικοί δεσμοί, ούτε η όποιας μορφής οικογένεια κ...

Το έκτο πρόβλημα είναι το πολιτιστικό πρόβλημα ή το πολιτισμικό πρόβλημα. Αρχικά η παιδεία μαζί με την ποίηση, τη σκέψη και την τέχνη. Μετά έγινε αυτό που λέμε κουλτούρα. Η κουλτούρα, το να αντιμετωπίζουμε τα φαινόμενα της ποίησης , της σκέψης, της τέχνης και των άλλων εκδηλώσεων σαν κουλτούρα, σημαίνει ήδη ένα υποβιβασμό τους.  Η σκέψη, η ποίηση, η τέχνη δεν υπάγονται σ’ εκείνο που φθηνά και σε παγκόσμιο σχεδόν επίπεδο ονομάζεται κουλτούρα, χωρίς να σκεφτόμαστε τι είναι αυτό που μας λέει και αυτό που μας κρύβει τούτη η λέξη.  Κείμενα, έργα  τέχνης και μνημεία στέκονται πάντα απέναντι μας και περιμένουν το μέλλον μας και το μέλλον τους. Δεν ζητούν από μας μια απλή απόλαυση, μια κατανάλωση. Παραγωγική επαφή με τον παλμό τους, σημαίνει ότι δεν ανήκουν απλώς και μόνο στο παρελθόν. Τίποτα δεν είναι μόνο επίκαιρο. Τίποτα δεν είναι αφηρημένο μέλλον. κάθε τόπος, κάθε στιγμή του χρόνου είναι , παντού και πάντα , συγχρόνως παρελθόν, παρόν και μέλλον. Ο πολιτιστικός ή πολιτισμ...

Το πέμπτο πρόβλημα είναι το εκπαιδευτικό πρόβλημα.  Στους αρχαίους Έλληνες είναι χαρακτηριστικό πως οι δύο λέξεις παιδεία και παιδιά (παιχνίδι) συνδέονται.  Σαν η παιδεία να ήταν κάτι που παραπέμπει στο παιχνίδι, όχι μόνο στο παιχνίδι το οποίο παίζουν τα μικρά και τα μεγάλα παιδιά, αλλά στο παιχνίδι στη σχέση του με το παιχνίδι του κόσμου.  Η σχέση μαθητών – δασκάλων θέλει ριζική αναθεώρηση. Ούτε οι μεν ούτε οι δε μπορούν να κάνουν ότι τους περνάει από το κεφάλι. Τα κεφάλια είναι συχνά άδεια. Η παιδεία δεν ανανεώνεται με ένα από ή σύνθετο πρόγραμμα. Τούτο μπορεί να το επιχειρήσει μόνον ένας δημιουργικός παλμός, συνδέοντας αδιάρρηκτα παρελθόν, παρόν και μέλλον, που παίζουν πάντα τρισδιάστατα και μαζί. Ασκώντας οξύτατη κριτική σε όλες τις υπάρχουσες μορφές παιδείας και μη ικανοποιούμενοι από την κριτική, φθάνουμε μπρός ερώτημα:  τι μορφή και τι περιεχόμενο (μορφή και περιεχόμενο είναι αδιαχώριστα) μπορεί να βρει κάποτε η παιδεία; Δεν θα ήταν δυνατόν να αναπτυχθούν ...

Το τέταρτο πρόβλημα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε είναι το πολιτικό πρόβλημα.  Ξεκινάμε από την πόλη. Η πόλη είναι έως τώρα η πιο οργανωμένη μορφή ανθρώπινης κοινωνίας. Οι πόλεις είναι σήμερα δυνάμει πλανητικές, και ο πλανήτης όλος φαίνεται σαν να είναι μια μικρή πόλη. Επίσημοι φορείς της πολιτικής είναι τα κόμματα και ιδίως το κράτος. Οι μεγάλες επαναστάσεις, δεν φαίνονται στις τεχνικά αναπτυγμένες, ισχυρές χώρες. Μένουν όμως οι συνεχείς μεταρρυθμίσεις, που είναι και πρέπει να είναι ριζικές, γιατί είναι αναγκαίες. Μιλάμε σήμερα όλοι μας, σε Ανατολή και Δύση, σε Βορρά και Νότο, για την κοινωνία που παραπαίει. Αυτό το αναγνωρίζουμε σχεδόν όλοι. Πρόβλημα αποτελεί επίσης  η δημοκρατία. Η δημοκρατία δεν είναι το καλύτερο πολίτευμα ή το απόλυτο πολίτευμα. Είναι το λιγότερο κακό, και αυτό σημαίνει πως πρέπει να την υπερασπιζόμαστε , γιατί είναι ακριβώς το λιγότερο κακό πολίτευμα. Η εμπειρική δημοκρατία υπακούει σε ένα σύνολο ολιγαρχιών. Ο καπιταλισμός θριαμβεύει με ελεεινό τρόπο π...

Κων/ νος Αξελός Το τρίτο μεγάλο πρόβλημα είναι το κοινωνικό πρόβλημα. Από μιας αρχής, ο άνθρωπος ζει σε ομάδες, μετά συμπτύσσεται σε κοινότητες, μετά οργανώνεται σε κοινωνίες και σήμερα οι εθνικές κοινωνίες τείνουν προς μια παγκοσμιοποίηση. Γι΄αυτό μίλησαν και ορισμένοι άνθρωποι για το πλανητικό χωριό, που είναι πια όλος ο πλανήτης. Τι γίνεται όμως ; Η κοινωνία ασφυκτιά. Δεν είμαστε εντούτοις ξέχωροι από την κοινωνία. Στην κοινωνία υπάρχουν κοινωνικά πλαίσια και περιορισμοί. Χρειάζεται να ξέρουμε να ξεπερνάμε τα εμπόδια και τους φραγμούς, όχι αναρχικά ή με την αυθαίρετη μας βούληση. Υπακούοντας όσο γίνεται πιο ελεύθερα σε αυτό που μας επιβάλλεται  ως χρέος μας, στην εποχή που έχουμε να  παίξουμε. Το κάλεσμα που μας απευθύνει το άνοιγμα δεν είναι απλώς και μόνο κοινωνικό, διατρέχει την κοινωνία, την διαταράζει και την υπερβαίνει. Μέσα σε αυτό το άνοιγμα στέκονται και κινούνται οι μεγάλοι ποιητές και οι μεγάλοι στοχαστές. Η κοινωνία, άμα δεν τους αρνείται ή δεν τους απορρίπ...

Το δεύτερο πρόβλημα είναι το οικολογικό πρόβλημα. Είναι γνωστό πως, ότι και να κάνουμε, το κάνουμε μέσα σε ένα φυσικό περιβάλλον. Έχουμε ανάγκη αυτού του φυσικού περιβάλλοντος, της γης, των νερών, της θάλασσας , του αέρα. Ακόμα και η φωτιά, από ευεργητική, γίνεται  συχνά καταστροφική. Οι οικολόγοι έχουν δίκιο στην κριτική τους, δεν ανατρέχουν όμως στην πηγή, στη δυναμική της τεχνικής και στις συνέπειες της. Η τεχνική εξαπολύει τη δύναμη της εναντίον της φύσης . Πρέπει ίσως να φθάσουμε σε ένα πολύ επικίνδυνο όριο , για να  συνέλθουμε από αυτή τη μανία της τεχνικιστικής και καταστροφικής κατάκτησης της φύσης. Δεν πρόκειται απλώς και μόνο για τη διατήρηση και τη συντήρηση των φυσικών ισορροπιών. Χρέος μας είναι, μέσα στη φύση, της οποίας είμαστε παιδιά, να αναπτύξουμε μια φιλική σχέση απέναντί μας. Δεν πρόκειται απλώς και μόνο για την κυριαρχία της τεχνικής από τον άνθρωπο. Το πρόβλημα δεν τίθεται έτσι. Χρέος μας είναι, μέσα στην τεχνική εποχή, να σταθούμε φιλικά απέναντι της...

Το πρώτο πρόβλημα είναι το οικονομικό πρόβλημα. Ο άνθρωπος και οι άνθρωποι, για να ζήσουν και για να αναπαραχθούν, χρειάζονται να φάνε, να πιουν, να κατοικήσουν, να ντυθούν, να συγκροτήσουν ομάδες. Δεν έχουμε πουθενά άνθρωπο μοναχικό, που να περιπλανιέται από το ένα σπήλαιο στο άλλο. Τα πράγματα που χρειάζονται οι άνθρωποι, τα αποσπούν από τη φύση χάρη σε μια πρωτόγονη τεχνική. Έχουμε εκεί, στα πρώτα εργαλεία, την πρώτη μορφή αυτού που θα γίνει μια κυρίαρχη δύναμη, της τεχνικής. Από πρωτόγονη, η τεχνική θα εξελιχτεί ριζοσπαστικά σε πλανητική. Κυβερνάει σήμερα το πλανώμενο άστρο μας και θέλει να το κατακτήσει, αυτό  και ότι είναι γύρω του, αλλά θα μιλήσουμε αργότερα για την πλανητική τεχνική. Ο άνθρωπος που έχει αυτές τις υλικές ανάγκες, τις οποίες ανέφερα προηγουμένως, χρειάζεται ήδη από την αρχή και κάτι άλλο. Αυτό το διαφορετικό   θα προσπαθήσουμε να το δούμε στο τέλος, γιατί, αν και εμφανίζεται εξαρχής, γίνεται πιο εμφανές και πιο προβληματικό σε ένα ορισμένο τέλος. ...