Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Βιογραφικά στοιχείαΟ ίδιος ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης μας έχει αφήσει μια σύντομη αυτοβιογραφία:
«Εγεννήθην εν Σκιάθο, τη 4 Μαρτίου 1851.Εβγήκα από το Ελληνικόν Σχολείον εις τα 1863,αλλά μόνον το 1867 εστάλην εις το Γυμνάσιον Χαλκίδος, όπου ήκουσα την Α΄ και Β΄ τάξιν. Την Γ΄ εμαθήτευσα εις Πειραιά, είτα διέκοψα τας σπουδάς μου, κι έμεινα εις την πατρίδα. Κατά Ιούλιον του 1872 επήγα εις το Άγιον Όρος χάριν προσκυνήματος, όπου έμεινα ολίγους μήνας. Τω 1873 ήλθα εις Αθήνας κι εφοίτησα εις την Δ΄ του Βαρβακείου.Τω 1874 ενεγράφην εις την Φιλοσοφικήν Σχολήν, όπου ήκουσα κατ’ εκλογήν ολίγα μαθήματα φιλολογικά, κατ’ ιδίαν δε ησχολούμην εις τας ξένας γλώσσας.
Μικρός εζωγράφιζα Αγίους, είτα έγραφα στίχους κι εδοκίμαζα να συντάξω κωμωδίας. Το 1868 επεχείρησα να γράψω μυθιστόρημα. Τω 1879 εδημοσιεύθη η ‘Μετανάστις’ έργον μου, εις τον Νεολόγον Κωνσταντινουπόλεως. Τω 1881 εν θρησκευτικόν ποιημάτιον εις το περιοδικόν Σωτήρα Τω 1882 εδημοσιεύθησαν ‘Οι έμποροι των Εθνών’ εις το Μη χάνεσαι. Αργότερα έγραψα τα εκατόν διηγήματα (το σωστό είναι ‘περί τα διακόσια’),δημοσιευθέντα εις διάφορα περιοδικά και εφημερίδας».
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης μεγάλωσε μαζί με τα επτά αδέλφια του σε μια οικογένεια αυστηρών αρχών. Ο πατέρας του ήταν ιερέας και λόγω της οικογενειακής του κατάστασης, ο ίδιος δεν έτυχε ως παιδί την αποδοχή των συνομηλίκών του στο νησί.
Ο Παπαδιαμάντης, ως νεαρός, σπουδάζει με προβλήματα και διακοπές ώσπου τελικά παίρνει το απολυτήριο του γυμνασίου με χαρακτηρισμό ‘καλώς’. Από τη φιλοσοφική σχολή που φοιτά, δεν παίρνει ποτέ το πτυχίο του και αυτό λόγω της δικής του απροθυμίας να προσέλθει στις εξετάσεις. Από την άλλη πλευρά όμως, μαθαίνει μόνος του ξένες γλώσσες ,αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά.
Μια σημαντική πτυχή της προσωπικότητας του Παπαδιαμάντη, είναι η ενασχόλησή του με τα Θεία. Πιστεύει βαθιά στην ορθοδοξία και μάλιστα για ένα διάστημα σκέφτεται το ενδεχόμενο να μονάσει. Συχνάζει στις αγρυπνίες του Αγίου Ελισαίου στο Μοναστηράκι όπου και ψάλει ως δεξιός ψάλτης. Εκπονεί υμνογραφικά έργα και είναι πολύ αυστηρός όσον αφορά το τυπικό της Ορθοδοξίας. Στα πλαίσια αυτών των πεποιθήσεών του, διαμορφώνει τη συμπεριφορά του με βάση την αποχή από το σαρκικό έρωτα.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αθήνα (1874-1904),ασχολείται με τη συγγραφή μυθιστορημάτων, διηγημάτων και μεταφράσεων για περιοδικά και εφημερίδες. Το κοινό και πολλοί λογοτεχνικοί κύκλοι τον έχουν αποδεχτεί και τον αγαπούν. Στις 13 Μαρτίου του 1908 μάλιστα, τιμούν στον Παρνασσό τα 25 χρόνια της συγγραφικής του δραστηριότητας. Όμως ο ίδιος αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες. Όπως λέει και ο Σπύρος Μελάς ‘Κανένας νεοέλληνας συγγραφέας-εκτός από το Σολωμό-δεν έγινε τόσο λαμπρό παράδειγμα ζωής και αυτοπειθαρχίας, όσο αυτός!...Κανένας άνθρωπος, πνευματικός ή μη, στη νεώτερη Ελλάδα, δεν έδειξε τόση περιφρόνηση προς κάθε κοινωνική προαγωγή, κάθε διάκριση, κάθε αριβισμό, όσο ο Παπαδιαμάντης. Ο εγωισμός του, αφιλόκερδος, ήταν η συναίσθηση της αξίας του. Το μόνο του αμάρτημα στάθηκε το πιοτό-αυτό που τον σκότωσε...’.
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης το 1908 αποσύρεται στη Σκιάθο, όπου και πεθαίνει στις 3 Ιανουαρίου 1911


Ο Αλ. Παπαδιαμάντης και η νεοελληνική λογοτεχνίαΟ Παπαδιαμάντης κάνει την εμφάνισή του στη λογοτεχνική ζωή της χώρας μας την περίοδο που στην Ελλάδα κάνει δυναμική εμφάνιση η Νέα Αθηναϊκή Σχολή με τη χρήση της δημοτικής αλλά και το νέο λογοτεχνικό είδος του ηθογραφικού διηγήματος. Ο ίδιος ξεκινά με ιστορικά μυθιστορήματα και το 1887 περνά στο χώρο του ηθογραφικού διηγήματος. Με τα διηγήματά του δημιουργεί το δικό του προσωπικό ύφος.
Το υλικό της τέχνης του Παπαδιαμάντη είναι η πραγματικότητα. Στα έργα του κυριαρχούν τα πρόσωπα και τα πράγματα της Σκιάθου μαζί με τη νοσταλγία για το νησί του. Η Ηθογραφία ωστόσο δεν είναι αυτοσκοπός για το συγγραφέα. Ανοίγεται προς διάφορες κατευθύνσεις. Πολλές φορές εμφανίζεται στα έργα του έντονα κοινωνικός και σκιαγραφεί τον αντίχτυπο που έχουν οι κοινωνικές αντιλήψεις στη ψυχολογία και τη συμπεριφορά των ατόμων. Άλλες πάλι φορές το έργο του είναι γεμάτο ψυχογραφικά στοιχεία τα οποία συνδυάζει αρμονικά με τα ηθογραφικά. Έχει γράψει διηγήματα με καθαρά ρεαλιστική διάθεση και άλλα με λυρική, ποιητική μορφή.
Έντονο στα έργα του Παπαδιαμάντη είναι και το στοιχείο της ορθόδοξης πίστης. Ο ίδιος έχει πει ‘Το επ’εμοί, ενόσω ζω και αναπνέω και σωφρονώ, δεν θα παύσω να υμνώ μετά λατρείας τον Χριστόν μου, να περιγράφω μετ’ έρωτος την φύσιν και να ζωγραφώ μετά στοργής τα γνήσια ελληνικά ήθη’ .Ασχολείται με τη φύση και τη βίωση της αμαρτίας, τη πάλη με το κακό, τους πειρασμούς της ζωής. Η Θεία Πρόνοια κάνει συχνά την εμφάνισή της στα έργα του επεμβαίνοντας και αλλάζοντας τη ροή των πραγμάτων. Πάντως όσο ο Παπαδιαμάντης μεγαλώνει, αισθάνεται πως η πάλη με το κακό γίνεται ολοένα και σκληρότερη και φαίνεται πως τον κυριεύει μια απογοήτευση.
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης προκάλεσε αντικρουόμενα συναισθήματα τόσο στους σύγχρονούς του λογοτέχνες όσο και τους κατοπινούς. Μία μερίδα αυτών τον θεωρεί σημαντικό πεζογράφο, μια κορυφή στην ελληνική λογοτεχνία. Ο Γ. Σεφέρης θεωρεί αυτόν και τον Μακρυγιάννη τους δύο κορυφαίους ΄Ελληνες πεζογράφους την νέας ελληνικής λογοτεχνίας .Από την άλλη πλευρά, κάποιοι τον κατηγορούν τόσο για εξαιρετικά στενούς ορίζοντες όσο και για την γλώσσα που χρησιμοποιεί. Η γλώσσα αυτή, όπως λέει ο Κώστας Στεργιόπουλος, είναι ‘ένα μωσαϊκό από λόγιες εκφράσεις, αρχαϊσμούς, τύπους από συναξάρια, ανακατεμένα όλα με βαρβαρισμούς και με λέξεις της χυδαϊζουσας και υφασμένα πάνω στο τυπικό της καθαρεύουσας’ . Η καθαρεύουσα δεν του άρεσε γιατί τη θεωρούσε ρητορική, αλλά ούτε και τη δημοτική χρησιμοποίησε, ακόμη και μετά την προώθησή της με ‘Το ταξίδι μου’ του Γ. Ψυχάρη. Έχει τη δική του προσωπική έκφραση που αποτελείται από ένα κράμα τύπων της Αγίας Γραφής, του δημοτικού τραγουδιού, του Όμηρου, της ντοπιολαλιάς της Σκιάθου.
Πέρα όμως από την αποδοχή του ή όχι και τις αιτιάσεις εναντίον του, αξίζει να σημειωθεί αυτό που έχει ειπωθεί γι’ αυτόν για το γεγονός πως το πνευματικό περιβάλλον του καιρού του αναγνωρίζει στον Παπαδιαμάντη τον εαυτό του. Ο Παπαδιαμάντης βγαίνει μέσα από τον λαό, ανεβάζει και καταξιώνει στην περιοχή της τέχνης τη ψυχή του λαού, το βαθύτερο δράμα του, τις βαθύτερες αξίες του τόπου του, ηθικές, φυσικές, κοινωνικές.


Το έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη
Το έργο του Αλ. Παπαδιαμάντη περιλαμβάνει πολλά μυθιστορήματα, διηγήματα και μεταφράσεις έργων της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Για την αρτιότερη μελέτη του έργου του έχουν προταθεί διάφορες διαιρέσεις του. Για παράδειγμα ο Τέλος Άγρας προτείνει το χωρισμό των έργων του σε ‘σκιαθίτικα και αθηναϊκά’. Η ταξινόμηση όμως των ανθολογημένων κειμένων του είναι δύσκολη. Αυτό οφείλεται στο ότι ο συγγραφέας εμφανίζεται ενιαίος μέσα στο χρόνο, με ανάμεικτα χαρακτηριστικά στοιχεία ηθογραφίας, λυρισμού, ρεαλισμού, κοινωνικού προβληματισμού. Πάντως η χρονολογική ταξινόμηση που εναρμονίζεται με ορισμένα εσωτερικά και εξωτερικά γνωρίσματα των έργων του και που προτείνεται από τον Κ. Στεργιόπουλο , μας δίνει μια σαφέστερη εικόνα της πορείας του. Η ταξινόμηση αυτή έχει ως εξής:
α)Η περίοδος των τριών μυθιστορημάτων του και του ‘Χρήστου Μηλιόνη’ που έγραψε από το 1879-1885.Τα έργα αυτής της περιόδου είναι λίγο έως πολύ ιστορικά,. εκτυλίσσονται στην προεπαναστατική εποχή και μας δίνουν μια άμεση ή έμμεση εικόνα του ελληνισμού .
β)Η περίοδος των διηγημάτων που έγραψε ως το 1896 μαζί με τις νουβέλες του 1887-1896. Τώρα ο συγγραφέας εμφανίζεται πιο στερεότυπα ηθογραφικός αλλά και κοινωνικός. Πλάι στα ποιητικά και λυρικά επικρατούν πιο φανερά τα ρεαλιστικά στοιχεία.
γ)Η περίοδος από το 1899 και ύστερα, με τα διηγήματα και τις δύο τελευταίες νουβέλες του 1899-1910. Την τελευταία αυτή περίοδο εμφανίζεται λυρικότερος, ποιητικότερος και ο λόγος του γίνεται πιο εξομολογητικός.
Τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη φανερώνουν πως κάτω από το ηθογραφικό του πλαίσιο κρύβεται ένας βαθύς ψυχογράφος καθώς και ένας άριστος κοινωνικός παρατηρητής με μεγάλη αυτοσχεδιαστική ευχέρεια .

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ (ΣΥΝΕΞΕΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑΣ - ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ)

Η ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟ

Λάθη που πρέπει να αποφεύγουμε όταν γράφουμε έκθεση