Ο Διονύσιος Σολωμός και η Νεοελληνική λογοτεχνία



     « Ο Σολωμός, ο Κάλβος και ο Παλαμάς, αντιμετωπίζονται σήμερα στην Ελλάδα ως οι ποιητές που περισσότερο από κάθε άλλον στην εποχή τους αναμετρήθηκαν με τις ιδέες, τις λογοτεχνικές τεχνικές και τα οράματα του ρομαντισμού όπως αυτός εκδηλώθηκε και σε άλλα μέρη της Ευρώπης. Ούτε μιμήθηκαν, ούτε απέρριψαν αυτό που βρήκαν: απλώς το μετέτρεψαν […] Η στάση αυτών των Ελλήνων συγγραφέων απέναντι στην προγενέστερή τους ευρωπαϊκή λογοτεχνική παραγωγή συνίσταται στην ανάγνωση και σταχυολόγησή της και στη σύνθεση, στη συνέχεια, του προσωπικού τους έργου. Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας θα πρότεινα να ονομαστεί  ‘Ελληνικός Ρομαντισμός’, γιατί κατά τη γνώμη μου, ο όρος δηλώνει κάτι διαφορετικό από την συμβατική ετικέτα που δόθηκε στην ελάσσονα ποίηση των μέσων του 19ου αιώνα από τις ιστορίες της λογοτεχνίας. Ο ελληνικός ρομαντισμός, υπό αυτήν την έννοια, αναφέρεται στην ιδιαίτερη ερμηνεία και την ιδιαίτερη προσαρμογή των ευρωπαϊκών αισθητικών και πολιτιστικών αντιλήψεων στο συγκεκριμένο ελληνικό περιβάλλον σε μια συγκεκριμένη εποχή».   Roderick Beaton
     Πράγματι, ο Σολωμός αποδέκτης με έντονο κριτικό πνεύμα των λογοτεχνικών και φιλοσοφικών αναζητήσεων της Ευρώπης, ανοίγει ένα νέο δρόμο στην Ελληνική λογοτεχνία. Και σ’ αυτό το γεγονός συνίσταται η διαφορά του από τους υπόλοιπους λογοτέχνες της εποχής του. Ξεκινάει από μια κοινή βάση με αυτούς , δηλαδή τις αναζητήσεις και τις ρομαντικές επιδράσεις από την Αγγλία και τη Γερμανία, ωστόσο τις αφομοιώνει κριτικά και τις υποτάσσει στις δικές του προσωπικές και ποιητικές αναζητήσεις. Προεκτείνει και βαθαίνει διαρκώς τα ιδεολογικά όρια του έργου του και χαράζει τον δικό του δρόμο.
     Επιπλέον διαφοροποιείται από τους σύγχρονούς του λογοτέχνες, Φαναριώτες και ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης της κλασικής παράδοσης. Δεν μένει αυστηρά προσκολλημένος σ’ αυτή, αλλά αναγνωρίζει την σπουδαιότητα και των μεταγενέστερων παραδόσεων, του δημοτικού τραγουδιού ή των έργων επωνύμων προγενέστερων ποιητών, όπως του Κορνάρου. Τέλος, αντίθετα μ’ αυτούς, χρησιμοποιεί διαφορετική μορφή στα έργα του – δηλαδή στίχο και μέτρο – και την ομιλουμένη γλώσσα της εποχής με στοιχεία της τοπικής επτανησιακής διαλέκτου.
    Συνοψίζοντας τα παραπάνω που τον διαφοροποιούν από τους σύγχρονούς του, καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως ο Σολωμός πραγματοποιεί για πρώτη φορά στα Ελληνικά χρονικά την οργανική σύνθεση  παγκόσμιου και ελληνικού, λόγιου και λαϊκού στοιχείου. Αυτή τη σύνθεση την θεμελιώνει πάνω στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που συνιστούν την ελληνική πολιτισμική φυσιογνωμία και από αυτήν την άποψη αντιπροσωπεύει την πρώτη συγκροτημένη έκφραση του νεοελληνικού πολιτισμικού προτύπου. Συνάμα δεν πρέπει να παραβλέψουμε την σπουδαιότητά του και όσον αφορά τον λυρισμό του που τον κατατάσσει στους πρωτοπόρους όχι μονάχα του ελληνικού, αλλά και του ευρωπαϊκού λυρισμού.
    Ο αγώνας του 1821 στάθηκε γι’ αυτόν η μεγάλη εμπειρία που αναστάτωσε τον ψυχικό και πνευματικό του κόσμο. Με την ποίησή του προσπάθησε να εκφράσει τις αγωνίες και τα οράματα του αγωνιζόμενου γένους. Παράλληλα, έβλεπε τη δημοτική γλώσσα ως όργανο της πνευματικής απελευθέρωσης, μιας αξίας ισοδύναμης μ’ αυτήν της ελευθερίας και της πατρίδας. Αξιοποίησε τη δημοτική παράδοση και ουσιαστικά συνέχισε τη νεοελληνική ποιητική παράδοση που μετά την άνθηση της Κρητική λογοτεχνίας είχε διακοπεί από την τουρκοκρατία. Γι’ αυτούς τους λόγους χαρακτηρίζεται ως ο εθνικός μας ποιητής.
     Στα χρόνια που ακολουθούν μετά το θάνατο του Σολωμού, η συνέχεια της ελληνικής ποίησης παίρνει διαφορετικούς δρόμους ως προς το περιεχόμενο και τη μορφή. Οι επίγονοί του δέχτηκαν το έργο του με διαφορετικό τρόπο: άλλοι υμνητικά και άλλοι αρνητικά. Την πρώτη σοβαρή προσπάθεια ανάδειξης της ποίησής του επιχείρησε το 1877 ο Εμμανουήλ Ροϊδης. Συνέχεια έδωσε με διαλέξεις και άρθρα ο Κωστής Παλαμάς, ο οποίος με τον πρόλογό του στην έκδοση των ποιημάτων του Σολωμού από τη βιβλιοθήκη Μαρασλή το 1901, προσπάθησε να αναδείξει τη σημασία του. Μεγαλύτερη όμως μελέτη και αφομοίωση του έργου του πραγματοποιήθηκε από την λογοτεχνική γενιά του  1930. Ο Σεφέρης αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα υψηλής αφομοίωσης του Σολωμού, θεωρώντας τον γενάρχη της σύγχρονης λογοτεχνίας μας και τον πιο καλλιεργημένο λογοτέχνη της Ευρώπης. Σήμερα ο Σολωμός δικαιωματικά κατέχει την πρώτη θέση στην νεοελληνική ποίηση. Εκτός από την προσήλωσή του στην ιδέα της ελευθερίας και της εθνεγερσίας, διακρίνουμε και αυτήν προς την ιδέα της τελειότητας. Επεδίωκε την απόλυτη ταύτιση των ποιητικών του συλλήψεων με την εκφραστική τους απόδοση και τελικά το έργο του, αν και αποσπασματικό, παρέχει τέλεια ποιότητα και καθαρότητα ποιητικού και ελληνικού λόγου.


Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ (ΣΥΝΕΞΕΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑΣ - ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ)

Η ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟ

Λάθη που πρέπει να αποφεύγουμε όταν γράφουμε έκθεση