Σχετικά με τα Λατινικά στις Πανελλήνιες Εξετάσεις

Του Κωνσταντίνου Συρράκου
Ως ερευνητής λατινικής φιλολογίας, θα ήθελα να θέσω ένα σοβαρό ζήτημα που έχει προκύψει σχετικά με το θέμα Γ2β των Λατινικών των Πανελληνίων εξετάσεων. Κάποια φροντιστήρια και η επίσημη οδηγία του υπουργείου δίνουν ως σωστή απάντηση το praeripuerit. Όμως, πολλοί φιλόλογοι, φροντιστήρια και μαθητές θεωρούν ως σωστή απάντηση το praeripuisset, όπως και εγώ. Απόδειξη αποτελεί η ίδια η σχολική γραμματική Τζάρτζανου, όπου στη σελίδα 181 γράφει στη Σημείωση 1:''Δευτερεύουσα πρότααη που εκφέρεται με υποτακτική μπορεί να εξαρτάται και από απαρέμφατο ή μετοχή (ενεστώτα ή μέλλοντα) ή από σουπίνο γερούνδιο ή γερουνδιακό. Οι παραπάνω τύποι στην ακολουθία των χρόνων θεωρούνται ως χρόνοι αρκτικοί ή ιστορικοί, καθόσον και το ρήμα της προτάσεως στην οποία ανήκουν είναι χρόνου αρκτικού ή ιστορικού.'' Σύμφωνα με το παραπάνω σχόλιο φαινομενικά οδηγούμαστε στο praeripuerit. Όμως, αν προσέξουμε τα παραπάνω ισχύουν μόνο για απαρέμφατο Ενεστώτα ή Μέλλοντα ενώ εμείς έχουμε απαρέμφατο Παρακειμένου(venisse)!!!

Κατ'επέκταση, το praeripuisset μπορεί να θεωρηθεί ως σωστή απάντηση. Άλλωστε, τα συντακτικά Γιαγκόπουλου, Κακριδή και Ζήτη επισημαίνουν πως η υποτακτική παρατατικού και υπερσυνελίκου δεν μεταβάλλονται στον πλάγιο λόγο. Ως εκ τούτου, θα έπρεπε και οι δύο απαντήσεις, τουλάχιστον, να θεωηθούν σωστές. Ελπίζω οι φιλόλογοι που έχουν την ίδια γνώμη με εμένα να αντιδράσουν, τη στιγμή που κρίνονται χιλιάδες υποψήφιοι οι οποίοι υπήρξαν θύματα ενός άστοχου ερωτήματος που προκαλεί ενστάσεις και διχασμό ανάμεσα στους ίδιους τους φιλολόγους.

Ας σκεφτούμε την αδικία που θα υποστούν οι μαθητές που έβαλαν τη σωστή απάντηση(praeripuisset), χωρίς να φανταστούν τι θα επακολουθούσε...


Από: Alfavita

Σχόλια

Ο χρήστης Ανώνυμος είπε…
Συγχαρητήρια για την τοποθέτηση!
Δεν υπάρχει Συντακτικό ή Γραμματική Γλώσσας που να μην αναφέρει ΡΗΤΑ ότι στον πλάγιο λόγο, κατά κανόνα, οι υποτακτικές παρατατικού και υπερσυντελίκου, σε οποιαδήποτε πρόταση, ΔΕΝ ΜΕΤΑΤΡΕΠΟΝΤΑΙ.
Αυτό συμβαίνει, αν προσπαθήσουμε να το εξηγήσουμε με απλή καθημερινή λογική, διότι όποια στιγμή κι αν μεταφερθούν τα λόγια κάποιου, από τη στιγμή που αρχικά ήταν παρελθόν στον ευθύ λόγο, ΠΑΝΤΑ θα είναι παρελθόν, αφού στην ανθρώπινη συνείδηση ο χρόνος κυλά ΜΟΝΟ προς το μέλλον. Άρα η εξάρτηση από οποιουδήποτε χρόνου ρήμα δεν επιφέρει αλλάγή στο χρόνο της έγκλισης εκφοράς σε τέτοια περίπτωση.

Πέρα από την κοινή λογική, η οποία συνδυαζόμενη με την ορθή κατανόηση της γενικής αρχής της ακολουθίας των χρόνων στα λατινικά μπορεί να αποδείξει την ορθότητα των παραπάνω με διαισθητικό κάπως τρόπο, επαναλαμβάνω, ΟΛΑ ΤΑ ΕΓΚΡΙΤΑ ελληνικά ή ξένα συγγράματα Λατινικής Γραμματικής, ρητά τονίζουν τον προαναφερθέντα κανόνα (Woodcock, Allen&Greenough, Bennet, Ernout-Thomas, ενδεικτικά από τη ξένη βιβλιογραφία, Τζάρτζανος, Κακριδής, Σκάσσης, Γιαγκόπουλος, πάλι ενδεικτικά από την ελληνική βιβλιογραφία. Να τονιστεί ότι στο σύνολό τους σχεδόν τα παραπάνω συγγράματα προτείνονται στο "βιβλίο του καθηγητή" ως σημεία αναφοράς για τη μελέτη και διδασκαλία της λατινικής γλώσσας στη σχολική διαδικασία στα πλαίσια της Β΄βάθμιας εκπαίδευσης)

Προκαλεί εντύπωση ωστόσο η εμμονή, και μάλιστα χωρίς καμιά βιβλιογραφική παραπομπή, στην αποκλειστικότητα της ορθότητας του τύπου praeripuerit, και η ένοχη σιωπή της επιτροπής θεμάτων. Γιατί;
Η αδικία είναι κατάφωρη εις βάρος μαθητών που απάντησαν ΣΩΣΤΑ και θα βαθμολογηθούν ΑΡΝΗΤΙΚΑ, αντίθετα με αυτούς που απάντησαν ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΑ και θα βαθμολογηθούν ΘΕΤΙΚΑ. Τι πιο οξύμωρο από αυτό...;
Ο χρήστης Ανώνυμος είπε…
Προωθώ και ένα ακόμα άρθρο που τα λέει όλα έτσι όπως είναι. Δημοσιεύτηκε σήμερα (31/5/2011) στον Αγγελιοφόρο.Προωθήστε το για να διορθωθεί αυτό το μέγα λάθος.

Λατινικά: «μικρό» λάθος, αλλά λάθος
ΤΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ Δ. ΠΑΠΑΓΓΕΛΗ,
καθηγητή Λατινικής Φιλολογίας ΑΠΘ

ΠΡΕΠΕΙ να επισημανθεί το πρόβλημα που προκύπτει με την ερώτηση Γ2β στο μάθημα των Λατινικών στις φετινές πανελλήνιες εξετάσεις. Πρώτα το καθαρά «τεχνικό» ζήτημα. Ζητήθηκε (με εξάρτηση από τη φράση aliquis dicit) η μεταφορά σε Πλάγιο Λόγο της φράσης: clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit, quod tonsoris praeripuisset officium. Το πρόβλημα εντοπίζεται στον χρόνο του ρήματος praeripio. H KEE δίνει ως ορθή απάντηση το praeripuerit (παρακείμενος). H ορθή απάντηση είναι το praeripuisset.

ΑΠΟ το πλήθος των έγκυρων ξένων συντακτικών που θα μπορούσε να συμβουλευτεί κανείς, παραπέμπω, συντομίας χάριν, στους Gildersleeve and Lodge, Latin Grammar, MacMillan 1968, σελ. 323, παρ. 518 και Ε.C. Woodcock, A New Latin Syntax, Methuen, Λονδίνο 1959, σελ. 223, παρ. 272. 1) Ο αρκτικός χρόνος της εξάρτησης (dicit) δεν αναιρεί την ιστορικότητα του απαρεμφάτου venisse (όπως πρέπει να είναι το venit στον Πλάγιο Λόγο). 2) Οταν μια δευτερεύουσα πρόταση του Ευθέος Λόγου έχει υποτακτική παρατατικού ή υπερσυντελίκου, αυτό δεν αλλάζει στον Πλάγιο Λόγο, ανεξάρτητα από τον χρόνο του ρήματος εξάρτησης. 3) Το praeripuerit (της ΚΕΕ) θα ήταν σωστό, μόνον αν το απαρέμφατο του ρήματος venio βρισκόταν σε χρόνο ενεστώτα, δηλ. αν η φράση ήταν (dicit aliquis) Brutum vocatum … venire. 4) To praeripuerit που αναμένει ως ορθή απάντηση η ΚΕΕ ακυρώνει τη σχέση προτερόχρονου η οποία υφίσταται ανάμεσα στο venit και το praeripuisset του κειμένου που δόθηκε στους υποψηφίους, τουτέστιν η πράξη του praeripuisset προηγείται χρονικά εκείνης του venit, εξ ου και ο υπερσυντέλικος.

ΕΙΝΑΙ προφανές ότι οι θέσαντες το ερώτημα «δεσμεύονται» από τον αρκτικό χρόνο του dicit, θεωρώντας απαράβατο κανόνα την υπακοή στον χρόνο του ρήματος εξάρτησης. Αλλά τέτοιος κανόνας ισχύει μόνο για όσους ξέρουν τα Λατινικά τους από την ισχνή, και προφανέστατα ελλιπή, συντακτική ύλη που περιέχεται σε σχολικά εγχειρίδια τύπου Τζάρτζανου.

ΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ, και πολύ πιο ουσιώδες, ζήτημα τώρα: όταν θέτεις τέτοια ερώτηση, καλό είναι να έχεις ευρύτερη εποπτεία της συμπεριφοράς του λατινικού λόγου. Και στη συγκεκριμένη περίπτωση, κανένας γνώστης του λατινικού λόγου δεν θα μετέτρεπε το praeripuisset σε praeripuerit. Tα παραδείγματα που διαψεύδουν το επισήμως «σωστό» της ΚΕΕ αφθονούν. Και τελειώνοντας: ο λατινιστής/λατινίστρια που επινόησε την επίμαχη ερώτηση παρακαλείται να παραθέσει παράδειγμα που να στηρίζει την άποψή του/της.
Ο χρήστης Μαρία Καλουρή είπε…
Ευχαριστώ πολύ τόσο για τα σχόλια όσο και για το άρθρο που στείλατε!
Να σας συγχαρώ επίσης για τις γνώσεις σας , τη μεθοδικότητά σας αλλά και για την επιμονή σας σε σχέση με το λάθος της ΚΕΕ.

Δυστυχώς φέτος ζήσαμε μια από τις χειρότερες πανελλαδικές εξετάσεις. Δεν είναι μόνο τα λατινικά που προκαλούν προβληματισμό και οργή, είναι και η έκθεση και η λογοτεχνία. Θέματα πρόχειρα και ακόμη πιο πρόχειρες οδηγίες από την ΚΕΕ.
Δεν αντιλαμβάνονται πως ένα λάθος, μια παράβλεψη, μια αστοχία, μια ασάφεια μπορεί να κοστίσουν ακόμη και την είσοδο του υποψηφίου στη σχολή της επιλογής του; Και- ίσως αυτό να είναι το χειρότερο - πλήττουν την αξιοπιστία και το κύρος του θεσμού των πανελλαδικών;

Πώς να πείσουμε μετά τους μαθητές πως ο διαβασμένος γράφει, ο προετοιμασμένος απαντά και ο διορθωτής επιβραβεύει;

Σας ευχαριστώ και πάλι για τον κόπο που κάνατε να μου στείλετε το άρθρο από τον 'Αγγελιοφόρο'.
Θα χαρώ ίδιαίτερα να ξαναδιαβάσω σχόλιά σας καθώς επίσης και να υπάρξει ανταλλαγή απόψεων σε θέματα που τυχόν σας κεντρίσουν το ενδιαφέρον!
Ο χρήστης Ανώνυμος είπε…
Αγαπητή Μαρία,
ήμασταν δυο διαφορετικοί "ανώνυμοι" σχολιαστές που αναφερθήκαμε στο θέμα... Φυσικά η παρατιθέμενη τοποθέτηση του κου Παπαγγελή τα είπε όλα με το όνομά τους!
Ο χρήστης Μαρία Καλουρή είπε…
Aγαπητέ 'Ανώνυμε',
αυτό συμβαίνει με την ανωνυμία !!!
Πάντως, όπως και να έχει, σας ευχαριστώ και τους δυο από καρδιάς και για τα σχόλια και για τις επισημάνσεις και για τις συμπληρώσεις!
Κάπως έτσι ήθελα να εξελιχθεί το blog μου και εύχομαι να συνεχιστεί και στο μέλλον !

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ (ΣΥΝΕΞΕΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑΣ - ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ)

Η ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟ

Λάθη που πρέπει να αποφεύγουμε όταν γράφουμε έκθεση